Według statystyk, hipercholesterolemia dotyczy 80% Polaków po 60. roku życia*. Chociaż cholesterol jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, jego nadmiar jest szkodliwy dla naszego zdrowia. Wprowadzenie zasad zdrowego odżywiania i aktywnego stylu życia ma kluczowe znaczenie dla ograniczenia jego nadmiaru.

Jaka jest rola cholesterolu?

Często uważa się, że źródłem cholesterolu jest wyłacznie nasza żywność, ale to nie prawda! 80% cholesterolu w naszym organizmie syntetyzuje wątroba. To właśnie ten organ jest często pomijanym elementem przeciwdziałania zespołowi metabolicznemu i utrzymania prawidłowego poziomu cholesterolu.

Cholesterol jest niezbędnym składnikiem budulcowym błon komórkowych, reguluje ich płynność i przepuszczalność.

Bierze także udział w:

• steroidogenezie, czyli wytwarzaniu hormonów płciowych (progesteron, estrogen, testosteron) i hormonów nadnerczy (aldosteron, kortyzol, DHEA),
• syntezie 50% witaminy D (w wyniku oddziaływania promieni słonecznych UVA i UVB),
• wytwarzaniu kwasów żółciowych, które ułatwiają trawienie tłuszczów, eliminację cholesterolu i jelitowe wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.

Transport cholesterolu we krwi

1/3 cholesterolu jest transportowana w krwiobiegu w postaci wolnej, pozostałe 2/3 w lipoproteinach (połączenie lipidów i białek) zdolnych do przechowywania cholesterolu.

Istnieją dwie główne lipoproteiny odpowiedzialne za transfer cholesterolu przez krew i układ naczyniowy:

• LDL (Low Density Lipoprotein) czyli lipoproteiny o niskiej gęstości transportują cholesterol i trójglicerydy do tkanek obwodowych.
• HDL (High Density Lipoprotein) czyli lipoproteiny o wysokiej gęstości wychwytują nadmiar cholesterolu w tkankach i transportują go do pęcherzyka żółciowego w celu eliminacji.
• suma LDL i HDL tworzy cholesterol całkowity.

Istnieje więc jeden cholesterol, który nie jest ani dobry ani zły.

Co to jest dobry cholesterol?

HDL jest odpowiedzialny za transport cząsteczek cholesterolu do centrum przetwarzania, czyli pęcherzyka żółciowego. Tam cholesterol jest przekształcany w sole żółciowe, a następnie eliminowany przez jelita. Rola lipoproteiny HDL polega na oczyszczaniu tkanek z nadmiaru substancji tłuszczowej, dlatego powszechnie nazywana jest ona «dobrym cholesterolem».

Czym jest zły cholesterol?

Lipoproteina o niskiej gęstości (LDL) zawiera mniej białka niż lipidów i przenosi więcej cholesterolu, rozprowadzając go po całym organizmie, gdzie bierze udział w funkcjach fizjologicznych. Jednak niewykorzystane LDL utleniają się i zamieniają się w stałe odpady, które gromadzą się na ścianach tętnic w postaci blaszki miażdżycowej. Prowadzi to do zwężenia naczyń krwionośnych i usztywnienia błon. Ściana naczyniowa otaczająca blaszkę miażdżycową może pęknąć i byc przyczyną incydentu sercowo-naczyniowego.

Wykrywanie zaburzeń lipidowych

Nieprawidłowości w układzie sercowo-naczyniowym występują, gdy brakuje równowagi między poziomami cholesterolu LDL i HDL we krwi. Do oceny wartości tych wskaźników wykonujemy badanie krwi (lipidogram). Są one wyrażane w gramach na litr krwi (g/L) lub mmolach na litr krwi (mmol/L).

Za dużo LDL, za mało HDL?

Zalecenia Francuskiej Agencji Bezpieczeństwa Produktów Zdrowotnych (ANSM) są następujące:

• Cholesterol całkowity: poniżej 200 mg/dl ( 5,0 mmol/l),
• Cholesterol HDL: dla kobiet > 50 mg/dl (1,3 mmol/l), dla mężczyzn > 40 mg/dl (1 mmol/l),
• Cholesterol LDL: oczekiwana wartość uwzględnia czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego, które różnią się w zależności od wieku, stanu zdrowia, przyjmowanych leków itp.

Jakie poziomy cholesterolu są powodem do niepokoju?

Poziom cholesterolu HDL poniżej 40 mg/dl (lub 1,0 mmol/l) stanowi czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Poziom cholesterolu HDL większy lub równy 50 mg/ml (lub 1,3 mmol/l) jest czynnikiem ochronnym przed chorobami sercowo-naczyniowymi.

Co to są trójglicerydy?

Trójglicerydy są ważnymi dla organizmu lipidami. Wytwarzane przez wątrobę lub dostarczane z pożywieniem (cukry, alkohol), krążą, podobnie jak cholesterol, za pośrednictwem lipoprotein i są magazynowane w tkance tłuszczowej, gdzie stanowią rezerwę energetyczną organizmu.

W przypadku wysokiego poziomu trójglicerydów (> 150 mg/dl) należy  rozważyć regularną aktywność fizyczną w celu stymulacji układu sercowo-naczyniowego oraz zbilansowaną dietę, bogatą w niezbędne kwasy tłuszczowe (omega-3 i omega-6).

Znalezienie przyczyny dyslipidemii

Przyczyny zaburzeń lipidowych, powiązanych lub nie (hipercholesterolemia, hipertriglicerydemia), są często wieloczynnikowe: predyspozycje genetyczne, nadwaga, otłuszczenie powłok brzusznych, siedzący tryb życia, nadużywanie cukrów i tłuszczów nasyconych obecnych w dużych ilościach w przetworzonej żywności, palenie tytoniu. Wdrożenie nawyków zdrowego stylu życia może pomóc w przywróceniu równowagi poziomu lipidów w dłuższej perspektywie.

Zmiana sposobu odżywiania w celu obniżenia poziomu LDL

• Regularnie spożywaj wielonienasycone kwasy tłuszczowe (PUFA): małe tłuste ryby, nasiona oleiste, oleje z pierwszego tłoczenia na zimno (rzepakowy, z orzechów włoskich, lniany, konopny, z oliwek) itp.
• Kontroluj spożycie kalorii: porcje powinny być dostosowane do indywidualnych potrzeb, wybieraj żywność o wysokiej gęstości odżywczej, która sprawi, że poczujesz się pełniejszy (odpowiednie spożycie białka).
• Wybieraj żywność o niskim lub średnim indeksie glikemicznym (świeże owoce i warzywa, produkty pełnoziarniste i rośliny strączkowe).
• Dbaj o spożycie błonnika: produkty surowe i pełnoziarniste lub półpełnoziarniste.
• Pamiętaj o antyoksydantach: różnorodność kolorów na talerzu odzwierciedla bogactwo antyoksydantów.

Dowiedz się więcej o diecie antycholesterolowej