Zuur-basebalans: een pijler van welzijn

Onze algemene gezondheid hangt af van verschillende balansen in het lichaam, ook wel homeostase genoemd. Deze balansen kunnen metabolisch, hormonaal of emotioneel zijn... Het lichaam probeert deze processen continu in evenwicht te houden. De zuur-basebalans is een van de belangrijkste balansen en is het meest afhankelijk van levensstijl, voedingspatroon en omgeving. 

Natuurlijke pH-regulering

Elke oplossing of elk chemisch medium is zuur, basisch of neutraal, afhankelijk van de concentratie aan waterstofionen die erin zitten. De zure, basische of neutrale status van een oplossing wordt bepaald door een index, de pondus Hydrogenium of waterstofpotentiaal (pH) waarvan de schaal varieert van 0 (zeer zuur) tot 14 (zeer basisch of alkalisch). Elk weefsel of orgaan in het menselijk lichaam heeft, als chemische entiteit, zijn eigen pH-waarde die het stabiel moet houden om goed te kunnen functioneren. Dit evenwicht kan enkel worden bewaard door het zuur via de longen, nieren of buffersystemen te reguleren.

pH van het bloed: zuur of basisch?

Met een pH tussen 7,36 en 7,42 vervult bloed een vitale functie, namelijk zuurstof naar alle cellen vervoeren. Het hele lichaam werkt hard om deze gezonde niveaus te handhaven, hoewel het metabolisme voortdurend zure verbindingen en in mindere mate basische verbindingen produceert. Bloedacidose is zeer zeldzaam (pH lager dan 7,36) en komt het vaakst voor bij ernstige aandoeningen. Latente metabole acidose (LMA) is daarentegen niet meetbaar, omdat het de bloedwaarden niet

verandert. Is het dan onzichtbaar? Niet helemaal. Wanneer het lichaam alles in het werk stelt om een neutrale pH te behouden, vertraagt immers de normale enzymactiviteit. Het zuurstoftransport en de celvoeding verlopen minder efficiënt, wat leidt tot uitputting van de cellen.

Wat produceert er zuren?

Onze levensstijl en ons voedingspatroon zijn de belangrijkste producenten van zuren. De meeste zuren zijn afkomstig van het metabolisme van koolhydraten (gluciden) en vetzuren. Het katabolisme (afbraak van voedingsstoffen) van bepaalde aminozuren, waaronder zwavelhoudende aminozuren, produceert ook zuren. Het metabolisch product van deze verbindingen kan echter niet worden uitgeademd en wordt door de nieren uitgescheiden of geheel of gedeeltelijk door buffersystemen geneutraliseerd.

De buffersystemen

De buffersystemen vangen overtollige waterstofionen, i.e. bronnen van zuur, op om de pH binnen een fysiologisch bereik te houden. Organen en weefsels hebben buffersystemen die aan hun behoeften aangepast zijn. Het belangrijkste buffersysteem in het bloed is koolzuur en het bicarbonaat-ion, het belangrijkste buffersysteem in het bot is fosfaat, enzovoort. 

De afvoer van zuren gebeurt:

• onmiddellijk dankzij buffersystemen in het plasma (bicarbonaten): deze moleculen kunnen pH-schommelingen als gevolg van aanwezige zuren of basen beperken.
• snel wanneer zuren door de longen worden geëlimineerd:  carboxylzuren (citroenzuur, pyrodruivenzuur, oxaalzuur,...).
• langzaam wanneer de nieren vaste zuren uit het katabolisme van dierlijke producten elimineren: urinezuur, zwavelzuur, salpeterzuur, fosforzuur,...

Welk orgaan houdt de zuur-basebalans in stand?

Voornamelijk de longen, maar ook de nieren. Alles hangt af van de aard van de zuren die moeten worden geëlimineerd.

De longen zijn betrokken bij 90% van de ontzuring van het lichaam. Daarom is het zo belangrijk om het ademhalingsapparaat gezond te houden. Ze stoten de zwakke organische zuren, zoals citroenzuur, oxaalzuur of pyrodruivenzuur, uit die ontstaan bij de afbraak van plantaardige eiwitten.

De nieren stoten andere zuren uit in de vorm van niet-vluchtige zouten die ontstaan bij de afbraak van dierlijke eiwitten, voornamelijk sterke minerale zouten zoals fosforzuur, zwavelzuur en urinezuur.

Wat is een zuur terrein?

Een zuur terrein wordt gekenmerkt door de moeilijkheid voor het lichaam om de overmaat aan zuren te neutraliseren die door de voeding wordt aangebracht en/of door het celmetabolisme wordt gegenereerd. Dit probleem houdt verband met de overbelasting van de buffersystemen. Als dit voortduurt, zet het lichaam compensatieprocessen in gang om deze overmaat aan zuren te neutraliseren, die het fysiologische evenwicht kunnen wijzigen en tot 'weefselplundering’ van de alkalische mineralen kunnen leiden. 

Als de minerale reserves niet meer volstaan, zullen de buffersystemen ze aan de botten onttrekken, wat ten koste gaat van hun toekomstige stevigheid.

Een verstoorde zuur-basebalans als gevolg van...

Er zijn veel verzurende factoren, maar sommige kunnen gemakkelijk worden vermeden. Dit geldt voor onze voeding en inname van micronutriënten uit basische verbindingen, 

• een onevenwichtig voedingspatroon,
• fermentatie in de darmen, verstoring van de flora wat leidt tot een verhoogde productie van zure intermediaire metabolieten,
• uitdroging,
• roken, 
• overmatig alcoholgebruik,
• een zittende levensstijl, wat leidt tot een gebrek aan zuurstof in de weefsels,
• slaap van slechte kwaliteit of onvoldoende slaap,
• stress of overwerktheid,
• ...

Wat zijn de symptomen van een verstoorde zuur-basebalans?

Tot op heden bestaat er geen medische test om latente metabole acidose rechtstreeks te meten. Er zijn echter wel enkele symptomen die op uitputting van de minerale reserves kunnen wijzen. Bovendien kunnen tekorten aan vitaminen uit groep B en oligo-elementen enzymatische reacties minder efficiënt maken en zo het lichaam in een vicieuze cirkel brengen. Wanneer het lichaam minder goed uitgerust is, verliest het zijn vermogen om zuurresten te metaboliseren en raakt het steeds meer ‘vervuild’.

Vervuiling van het lichaam

In eerste instantie raakt het lichaam ‘vervuild’ met zuurresten omdat het deze niet meer kan afvoeren, maar de symptomen van deze vervuiling zijn recessief op middellange termijn.

• Extreme kouwelijkheid
• Maag- en darmklachten
• Verzwakt immuunsysteem
• Gevoeligheid voor allergenen 
• Kramp, kwetsbare spieren en pezen
• Geïrriteerde slijmvliezen (tandvlees)
• Gebrek aan motivatie
• Vermoeidheid

Demineralisatie: stijging van de zuurgraad in het lichaam

De chronische ophoping van zuurresten leidt tot een verhoogd verbruik van calciumfosfaat uit de botten. Dat laatste heeft de neiging om ‘op te lossen’ om overtollige zuren te neutraliseren. Als gevolg daarvan raken ook de botreserves uitgeput. Wat zijn de symptomen van demineralisatie?

• Demineralisatie, verminderde botdichtheid
• Ontsteking van de slijmvliezen, urineweg- of vaginale problemen (afscheiding, jeuk,...)
• Chronische vermoeidheid
• Dof haar, haaruitval
• Broze nagels
• Gevoelige gewrichten en zwakke gewrichten
• Verstoorde slaap tussen 1 en 3 uur ‘s ochtends
• Trage darmtransit...

Hoe kunt u uw zuur-basebalans herstellen?

Zuur voedsel vermijden

Je voedingspatroon veranderen is een van de eerste stappen die voor iedereen snel haalbaar zijn. Lees ons advies over een voedingspatroon dat de zuur-basebalans bevordert. Uiteraard zijn gewasbeschermingsmiddelen ook verantwoordelijk voor de verzuring van ons voedsel. Daarom is biologisch voedsel een echte noodzaak.

Gezonde lucht opdoen 

Oxygenatie bevordert sterk de ontzuring van weefsels. Een zittende levensstijl leidt tot te weinig zuurstof. Beperkte lichaamsbeweging, zoals een stevige dagelijkse wandeling, stimuleert het elimineren van vluchtige zuren uit de longen en stimuleert alle uitscheidingsorganen. Bij intensieve lichamelijke activiteit komt daarentegen een grote hoeveelheid melkzuur vrij.

Leren ademen en ontspannen

Over het algemeen helpen ademhalingsoefeningen (yoga, meditatie, qi gon,...) je om betere ademhalingscycli (inademen/uitademen) en meer controle over stress te krijgen. Stress bevordert immers de verzuring van weefsels door de productie van cortisol en andere verbindingen.

Vervuilde omgevingen vermijden

De kwaliteit van de lucht die we inademen kan bijdragen aan de verzuring van ons lichaam. Daarom is het een goed idee om een paar voorzorgsmaatregelen te nemen, zoals je huis regelmatig luchten om verontreinigende stoffen te verwijderen, stoppen met roken, wandelen of sporten in de natuur en uit de buurt van steden en fabrieken. 

Er zijn veel oplossingen om het lichaam te helpen de zuur-basebalans te herstellen. Ze zijn eenvoudig in te voeren, maar moeten worden volgehouden om vruchten af te werpen.