Cholesterol, vriend of vijand?

Op dit moment heeft 19% van de Fransen een hoog cholesterolgehalte*. Hoewel cholesterol een belangrijke bouwsteen is voor de goede werking van ons lichaam, is te veel ervan slecht voor onze gezondheid. Een gezond voedingspatroon en actieve levensstijl zijn cruciaal om een teveel tegen te gaan.

Wat zijn de functies van cholesterol?

We denken vaak dat cholesterol enkel uit onze voeding komt, maar dat is niet zo. De lever maakt 80% van de cholesterol in ons lichaam aan. Dit orgaan wordt vaak over het hoofd gezien bij de beheersing van het metabole syndroom en cholesterolhomeostase.

Cholesterol is onmisbaar voor de structuur van celmembranen; het maakt ze waterdicht en stijf.

Daarnaast werkt cholesterol ook als precursor:

• van steroidogenese, wat verantwoordelijk is voor de vorming van geslachtshormonen (progesteron, oestrogeen, testosteron) en bijnierhormonen (aldosteron, cortisol, DHEA);
• voor 50% van vitamine D3 (50% via synthese door de huid uit uv A- en B-straling van de zon);
• van galzuren, die de vertering van vetten, afscheiding van cholesterol en darmabsorptie van vetoplosbare vitaminen vergemakkelijken.

Het transport van de totale cholesterol

Cholesterol wordt in de bloedbaan getransporteerd, voor 1/3 in de vrije vorm en voor 2/3 in lipoproteïnen (een combinatie van lipiden en proteïnen), die cholesterol kunnen opslaan.

Er zijn twee belangrijke lipoproteïnen die verantwoordelijk zijn voor dit transport via het bloed en het vaatstelsel:

• LDL (Low Density Lipoprotein) = deze lipoproteïnen met lage dichtheid transporteren cholesterol en triglyceriden naar de perifere weefsels; 
• HDL (High Density Lipoprotein) = deze lipoproteïnen met hoge dichtheid vangen overtollige cholesterol in de weefsels en transporteren deze naar de galblaas om te worden verwijderd.
• LDL en HDL vormen samen de totale cholesterol. 

Er is bijgevolg maar één soort cholesterol, die noch goed noch slecht is.

Wat is goede cholesterol?

HDL is verantwoordelijk voor het transport van cholesterolmoleculen naar de galblaas, oftewel het verwerkingscentrum van ons lichaam. HDL wordt er in galzouten omgezet en vervolgens via het darmstelsel verwijderd. Daarom wordt HDL ook wel ‘goede cholesterol’ genoemd. 

Wat is slechte cholesterol?

De lipoproteïnen met lage dichtheid (LDL) bevatten minder eiwitten dan lipiden en transporteren meer cholesterol door het hele lichaam waar ze vervolgens aan verschillende fysiologische functies bijdragen. Ongebruikte LDL oxideren echter en worden daardoor onbruikbaar. Ze veranderen in vaste afvalstoffen die zich op de aderwanden ophopen en atheromateuze plaques vormen. Dit leidt tot vaatvernauwing en verstijving van de celmembranen. De vaatwand die de atheromateuze plaques omgeeft, kan scheuren en een cardiovasculair incident veroorzaken.

Veranderingen in de lipiden vaststellen

Nadelen voor het hart- en vaatstelsel ontstaan wanneer er een verstoord evenwicht is tussen de hoeveelheden LDL en HDL in de cholesterol in het bloed. Met een bloedtest kunnen de respectieve gehaltes worden bepaald. Deze worden uitgedrukt in gram per liter bloed (g/l) of mmol per liter bloed (mmol/l).

Te veel LDL, te weinig HDL?

De aanbevelingen van het Franse Agentschap voor de veiligheid van gezondheidsproducten (ANSM) zijn als volgt:

• totale cholesterol: minder dan 2,00 g/l (of 5,0 mmol/l);
• HDL-cholesterol: tussen 0,40 g/l en 0,60 g/l (of tussen 1,0 mmol/l en 1,5 mmol/l);
• LDL-cholesterol: de verwachte waarde houdt rekening met risicofactoren die verschillen naargelang de leeftijd, gezondheidstoestand, medicijngebruik ...

Wat is een zorgwekkend cholesterolgehalte?

HDL-cholesterolwaarden lager dan 0,40 g/l (of 1,0 mmol/l) = risicofactor voor hart- en vaatziekten.
HDL-cholesterolwaarden hoger dan of gelijk aan 0,60 g/l (of 1,5 mmol/l) = beschermende factor tegen hart- en vaatziekten.

Wat zijn triglyceriden?

Triglyceriden zijn ook nuttige lipiden voor het lichaam. Ze worden door de lever aangemaakt of uit de voeding gehaald (suikers, alcohol), ze verplaatsen zich net als cholesterol via lipoproteïnen en worden in vetweefsel opgeslagen waar ze een belangrijke energiereserve vormen.

In geval van een hoog triglyceridengehalte (= of > 1,5 g/l) moeten regelmatige lichaamsbeweging ter ondersteuning van het hart- en vaatstelsel en een voedingspatroon met een evenwichtige hoeveelheid koolhydraten en voldoende essentiële vetzuren (omega 3/omega 6) worden overwogen.

De oorzaak van dyslipidemie

De oorzaken van lipidenstoornissen, al dan niet gecombineerd (hypercholesterolemie, hypertriglyceridemie), zijn vaak multifactorieel: genetische aanleg, overgewicht, te veel buikvet, sedentaire levensstijl, overmatig verbruik van suikers en verzadigde vetten die in grote mate aanwezig zijn in ons moderne voedingspatroon, roken. De toepassing van een gezonde levensstijl kan helpen om de lipidengehaltes op lange termijn weer in balans te brengen. 

Uw voedingspatroon veranderen om het LDL-gehalte te verlagen

• Geef de voorkeur aan polyonverzadigde vetzuren (POVZ): kleine vette vis, oliehoudende zaden, vierge oliën van de eerste koude persing (koolzaad, walnoot, lijnzaad, hennep, olijf) …
• Houd uw calorie-inname onder controle: aangepaste porties naargelang de individuele behoeften, voedingsmiddelen met een hoge voedingsdichtheid die een voller gevoel geven (voldoende eiwitinname).
• Kies voor voedingsmiddelen met een lage of gemiddelde glykemische index (vers fruit en verse groenten, volkorenproducten en peulvruchten).
• Vezelinname: rauwe en volkoren of halfvolkoren producten.
• Antioxidanten: een regenboog van kleur op uw bord. De verscheidenheid aan kleuren weerspiegelt de verscheidenheid aan antioxidanten.

Meer weten over het cholesterolarme dieet