De effecten van slaaptekort op het gewicht

De effecten van slaapgebrek op de gezondheid zijn tamelijk bekend: vermoeidheid, vertraagde cognitieve activiteit, verhoogd risico op ongevallen, verzwakte weerstand ... Maar er is nog een gevolg van slaaptekort dat de aandacht verdient: gewichtstoename.

Leidt slaaptekort tot gewichtstoename?

Ja, over het algemeen wel. De talloze ontregelingen die een verstoorde slaap veroorzaakt in de hormoonhuishouding verklaren een eventuele gewichtstoename:

• Ontregeling van de hormonen die het gevoel van honger en verzadiging reguleren;
• Consumptie van calorierijke voedingsmiddelen om aan de vermoeidheid te weerstaan;
• Meer gelegenheden om voedsel tot zich te nemen;
• Minder lichaamsbeweging;
• Daling van de bloedsuikerspiegel.

Waarom maakt een slaapgebrek je dikker?

Het organisme wordt geregeld door biologische klokken die de nodige signalen afgeven voor de afgifte van hormonen en andere verbindingen die deelnemen aan de goede werking van het lichaam. De belangrijkste inwendige klok coördineert alle andere klokken die het leven van de organen en systemen moeten reguleren. Al deze klokken volgen een circadiaans ritme van ongeveer 24 uur. 

De oorzaak van een slaapgebrek is vaak te vinden in het feit dat de inwendige klokken niet meer gelijklopen en bijgevolg niet meer in harmonie met elkaar functioneren. Hieruit kunnen diverse disfuncties voortvloeien, zoals die van het hongergevoel.

Ontregeling van de hormonen die de eetlust reguleren

Het honger- en verzadigingsgevoel worden geregeld door ghreline en leptine, twee hormonen die worden geproduceerd volgens het circadiaanse ritme. Een ontoereikende slaaptijd gaat gepaard met een daling van de bloedsuikerspiegel die vervolgens leidt tot een stijging van het ghrelinegehalte. Dit door de maag geproduceerde hormoon heeft een zogenaamde orexigene werking. Het is namelijk in staat de eetlust op te wekken en het lichaam aan te zetten tot het eten van zeer calorierijke voedingsmiddelen. Dit zijn niet altijd de beste voedingsbronnen, in tegenstelling tot bijvoorbeeld eiwitten die opzij worden geschoven voor vette en zoute voedingsmiddelen! Tegelijkertijd daalt het leptinegehalte, terwijl dit door de vetcellen geproduceerde hormoon het gevoel van verzadiging regelt.

De ontregeling van ghreline heeft ook systemische gevolgen voor het energiemetabolisme gezien de werking ervan in vele organen (hypothalamus, alvleesklier, lever …). Dit geldt zowel voor kinderen, adolescenten als volwassenen.

Wanneer cortisol gewichtstoename bevordert

Een slaaptekort brengt een aanzienlijke stijging van het gehalte aan het stresshormoon cortisol met zich mee. Nu is het zo dat cortisol het verlangen naar suikerhoudende producten aanmerkelijk verhoogt, en tevens de insulineresistentie bevordert, die op haar beurt de behoefte om te snoepen vergroot! Zo zou een ontoereikende slaapduur (van minder dan 6 uur per nacht) een verstoring van het koolhydraatmetabolisme met zich mee kunnen brengen die zelfs kan leiden tot diabetes type 2. 

Stress, een oorzaak van slapeloosheid en gewichtstoename

Stress is een krachtige trigger voor slapeloosheid. Onder invloed van stress produceert het lichaam namelijk meer cortisol. En zo ontstaat er een "helse" driehoek: stress = slapeloosheid = trek in zoetigheid = gewichtstoename!

Op puur psychologisch vlak hebben gestreste mensen de neiging om zich op eten te storten om hun gevoel van onbehagen te compenseren. Dit gedrag leidt vaak tot overtollige calorieën. Chronische stress kan ook de remslaap verstoren, wat een cruciale fase is voor lichamelijk en geestelijk herstel.

Verlies van voedingsrichtpunten: hoe kan de balans worden teruggevonden?

Weinig slapen biedt meer gelegenheid om te snacken of vetter en zoeter te eten: ‘s avonds wanneer u de slaap niet kunt vatten, ‘s ochtends om bij te komen van de slechte nacht, en de hele dag door om toch maar een beetje energie te houden. Studies hebben uitgewezen dat korte nachten aanzetten tot het consumeren van tot 400 calorieën meer per dag ...

De toename van de vetmassa en tailleomvang brengen zeer vaak nachtelijk ontwaken, snurken en slaapapneus met zich mee die bepaald niet bevorderlijk zijn voor een herstellende slaap. Het slaaptekort wordt zo steeds groter terwijl de body mass index groeit! Het is dan ook van essentieel belang om zowel slaap als voeding weer in balans te brengen.

Slapen betekent dus afvallen?

Als slaapgebrek een erkende risicofactor voor obesitas is, betekent slapen dan afvallen? Door het simpele feit dat een herstellende slaap de bovengenoemde schadelijke effecten vermijdt, kunnen we inderdaad zeggen dat een goede nachtrust gewichtstoename kan voorkomen. Een kwalitatief goede nachtrust reguleert het voedingsgedrag en voorkomt drang naar eten. Bovendien daalt het verlangen naar zoetigheid. Uiteraard op voorwaarde dat u er een levensstijl met een gezonde voeding en voldoende lichaamsbeweging op na houdt!